بازهم محرم و سیاه پوش شدن آدم ها و شهر و روستا و کوی و برزن؛ باز هم محرم و هیئت و تکیه و مسجد و حسینیه؛ باز هم محرم و روضه و مرثیه و نوحه و مصیبت؛ باز هم محرم و دسته عزاداری و سینه زنی و زنجیرزنی و داغ «حسین» که هر روز تازه می شود.
راز مانایی مناسک عزای محرم علاوه بر ظرفیت عظیم آن قیام و جوشش تمام‌ناشدنی این چشمه معرفت و حماسه که بن مایه و زیربنای برگزاری این آیین است و امروز دیگر محدود به جغرافیای تشیع هم نیست، در مردمی بودن این آیین است. در همه این هزار و چهارصدسال چه در معدود ایامی که نظام حاکم حامی این آیین و مناسک بوده و چه قرون متمادی که حاکمیت سعی در خاموشی این چراغ داشته، آتشی نهفته و جاودانه در سینه عاشقان و سوگواران روشن بوده که پرچم عزای حسینی را در نهان یا علن برافراخته داشته است. همیشه خودِ مردم بوده اند که با دم و قدم و قلم و درم خیمه عزای حسینی برپا کرده اند و نسل به نسل همچون نام و ژن آن را به فرزندان و نوادگان منتقل کرده اند. اما این ظرفیت شگرف و کنگره عظیم مردمی، دغدغه هایی را نیز ایجاد می کند که تذکر دوره ای آن خالی از فایده نیست. از تلاش برای کاهش مزاحمت های صوتی و فضایی و سدمعبر و رفتارهای دیگری که پلیس هم در بیاینه ای از آنها نهی کرده و عمدتا باعث وهن این آیین است بگذریم چند نکته که دغدغه ذهنی همیشه نگارنده در بحث عزاداری حسینی است مطرح می گردد.
نخست آنکه روند سالهای اخیر نشانگر غلبه جنبه های مناسکی و نمادین و صوری امر عزا بر جنبه های معنوی و معرفتی آن است. ایام محرم مهم ترین فرصت حضور گسترده و مجدد همه مردم به ویژه جوانان در مساجد و تکایا و هیئات عزاداری است و لذا برنامه ریزی محتوایی این جلسات را از اهمیت ویژه ای برخوردار می سازد. ذکر مصیبت و سینه زنی در عزای امام حسین و یاران باوفایش و نیز راه اندازی دسته های عزاداری که در سال های اخیر به استقرار ایستگاه های صلواتی متعدد در محلات نیز آراسته شده سنت بسیار خوب و ارزشمندی است و خود به تنهایی نیز می تواند به افزایش معنویت و صیقل روح عزاداران کمک کند اما افزایش تولید و نشر محتوای مذهبی و اجتماعی آگاهی بخش و روشنگر ضروری به نظر می رسد. کارشناسان مذهبی و متولیان هیئت های عزاداری با کمک روحانیون آگاه و باسواد و خوش-محضر باید بکوشند تا عنصر خردورزی و تامل و تعمق در قیام عاشورا به ویژه در بین نوجوانان و جوانان پررنگ تر شود.
دو دیگر که در راستای نکته قبلی است توجه جدی به مقوله فساد و ترویج روحیه فسادستیزی در بین مردم و باز ویژه جوانان است. اگر از یک سو مبارزه با فساد عمیق دستگاه اموی را که برخی از مظاهر آن در شخص یزید بن معاویه متجلی بود یکی از دلایل اصلی قیام حضرت در نظر بگیریم و از دیگرسو گزارش های متعدد از فسادهای کلان را که این روزها نقل همه محافل و یکی از عوامل آسیب رسان اصلی به حیثیت و ماهیت کشور و نظام است در نظر آوریم ترویج روحیه و نگرش فسادستیزی اهمیت خود را نشان می دهد. امروز که حرکتی جدی در مبارزه با فسادهای گسترده و کلان توسط قوه قضائیه و دیگر ارکان کشور آغاز شده لازم است فهم عمیق و صحیحی از فساد و انواع و زمینه های شکل گیری آن و نقش مردم در پیشگیری و مبارزه با آن شکل گیرد. مراسم عزاداری محرم فرصت بسیار مغتنمی است برای واعظان فاضل و اهل مطالعه تا سیر سخنرانی های خود را بر این مفهوم و احیاء فریضتین امر به معروف و نهی از منکر در جهت تقویت عزم عمومی برای مبارزه با فساد قرار دهند.
سوم آنکه انتخابات مجلس در پیش است و بسیاری از افرادی که برای حضور در عرصه انتخابات احساس تکلیف کرده اند به ظن قوی از فرصت حضور خودجوش مردم در عزای امام حسین(ع) غفلت نخواهند کرد. دقت نظر متولیان اقامه عزا در سراسر کشور ضروری است تا جلسات عزای حسینی به کمپین انتخاباتی نامزدهای بالقوه مجلس تبدیل نشود. فراموش نکنیم که اخیرا فیلمی از سخنان آتشین یکی از نمایندگان فعلی در یک هیئت، پس از طرح اتهاماتش در حوزه اقتصادی در گوشی های من و شما دست به دست می شود و آنچه در این میان آسیب می بیند مجلس عزای حسینی است که بدخواهان آن را فرصتی برای فریب مردم و سوء استفاده از احساسات پاک ایشان قلمداد می کنند. افزون بر آن باید دقت شود که مجلس عزاداری امام حسین که بزرگ ترین محمل برای وحدت مردم ایران از تفکرات سیاسی و اجتماعی گوناگون و حتی ادیان و مذاهب اسلامی است- چه توسط مداحان ناآگاه و چه سخنرانان تندرو- به ابزاری برای اختلاف افکنی و ایجاد شکاف های سیاسی و اجتماعی و مذهبی تبدیل نشود. آنهایی که در به در دنبال نفوذ می گردند بد نیست ردپای آن را در این گونه محافل نیز جستجو کنند.
و چهارم که یک دغدغه انسانی و اجتماعی است ضرورت حفظ کرامت انسانی همه اقشار جامعه در سنت نیکوی سفره داری و نذر و اطعام است. متولیان هیئات و همه علاقمندان حضرت که در این ایام به واسطه نذر و عهد یا علاقه و شوق اقدام به تهیه غذا و توزیع آن در مجالس یا محلات می کنند در نظر داشته باشند که بسیاری از مردم توان تهیه غذایی در آن سطح را در منزل خود نیز دارند و اقدام آنان برای دریافت غذای نذری از یک سو ارج نهادن به زحمت تهیه کننده آن غذا و از سوی دیگر بهره مندی از تبرک غذایی است که به نام و نیت امام حسین(ع) تهیه شده است. چه در قبال این گروه و چه آنهایی که به دلیل فقر و تنگدستی امکان تهیه چنین غذایی را در منزل خود ندارند حفظ شان و حرمت و کرامت انسانی یک عزادار امام حسین(ع) بر همه واجب است و اهمیتی بیش از تهیه و توزیع غذای نذری دارد.
آنچه گفته شد نقش روحانیون و وعاظ و منبری های آگاه و دلسوز و صاحب دانش و نیز هیئتی های قدیمی و باسابقه را در برنامه ریزی، برگزاری و نظارت بر حسن اجرای مراسم عزاداری پررنگ تر می کند تا ضمن حفظ شور و اشتیاق عزاداری در جوانان و مخاطبین عنصر اندیشه ورزی و اطلاع رسانی و دانش افزایی نیز در آن مغفول واقع نشود و زمینه برای بروز انحراف در آن فراهم نگردد. ان شاءالله نیت و تلاش همه دست اندرکاران و شرکت کنندگان این حرکت عظیم و ارزشمند ماجور باشد.