عصر پنجشنبه دوازدهم اردیبهشت از دوکتاب تخصصی در حوزه مدیریت دولتی با حضور جمعی از استادان و دانشجویان رشته مدیریت ومولفین و منتقدین در خانه موزه تهران قدیم رونمایی شد.
بخش اول این جلسه به معرفی و بررسی کتاب «مدیریت دولتی نوین و مدیریت سازمان های دولتی ایران» نوشته رضا نجف بیگی استاد برجسته و پیشکسوت دانشگاه اختصاص داشت. در ابتدای این بخش مولف با اشاره به اینکه مشکل اصلی ما در کشور در همه این سالها مدیریت بوده است بیان کرد مدیریت مانند برخی از علوم فرمولی ندارد که از حل همه مسائل برآید بلکه به معنای برخورداری از دانش و مهارت و بینش برای یافتن راه هاست و مدیرانی که از دانش و هوش کافی برخوردار نباشند، نتوانند راه را بیابند و ذهن جستجوگر نداشته باشند اگرچه بر حسب عنوان مدیرند ولی نیاز دارند دیگران آنها را هدایت کنند. وی سپس به مفهوم و ضرورت مدیریت دولتی نوین به عنوان موضوع بخش اول کتاب پرداخت و گفت مدیریت دولتی نوین، چارچوب های ساده و روشنی دارد که مبتنی بر صرفه جویی و مبارزه با اتلاف است و این در حالی است که در فرهنگ و زندگی اجتماعی ما مساله اتلاف بسیار پررنگ است و در بخش دولتی نیز وجود هزینه های سربار و ثابت متعدد و گزاف بیانگر این مطلب است. تجربه مدیریت دولتی نوین در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی و آمریکای لاتین(پس از کشورهای توسعه یافته تر) سابقه اجرا داشته و نتایج مثبت خود را نشان داده و مغز آن عمل سازمان های دولتی به سبک بخش خصوصی است. دغدغه اصلی ما در نگارش این اثر معرفی این رویکرد و رساندن این پیام به مدیران ارشد و میانی کشور است که سالهاست در دانشگاه دنبال می شود و البته چندان هم موفق نبوده ایم. وی در معرفی بخش دوم کتاب گفت این میزان مشکلات ما در اداره بخش دولتی در حالی است که ما سابقه طولانی در مدیریت دولتی داریم و تدوین اولین قانون استخدام کشوری در سال ۱۳۰۱ گواه این مدعاست و این تقریبا مقارن با ظهور دیدگاه کلاسیک ها در مدیریت است. قوانین بعدی در فواصل زمانی طولانی مدتی تدوین شده و آخرین آنها قانون مدیریت خدمات کشوری است که با مشکلات متعدد اکنون پس از پنج سال نهایی شده است. همه این مشکلات در حالی است که مراکز علمی دنیا پر از تجارب ارزنده در حوزه مدیریت است اما در کشور ما تمایلی به بهره گیری از این تجارب وجود ندارد.
اسماعیل اسدی عضو هیات علمی دانشگاه شهید ستاری در مورد این کتاب گفت در همه جای دنیا این دغدغه وجود دارد که مشکلاتی مثل کاغذبازی و بی توجهی به ارباب رجوع و … که ما در بخش دولتی با آنها مواجه هستیم و بسیاری دیگر از نظام های اداری نیز با آن مواجه بوده و هستند و همگی به عنوان آفات بوروکراسی مطرحند چگونه باید مدیریت و برطرف شود و این امر نیاز به دانشی دارد که این کتاب علیرغم حجم کم با مرور سیر تاریخی نظریه های مدیریت از مدیریت دولتی سنتی تا خدمات دولتی نوین این دانش را به دست می دهد و می تواند به اساتید و دانشجویان در جهت گیری پژوهش های دانشگاهی با محوریت مسائل و چالش های نظام اداری کمک کند. وی پیشنهاد کرد مقایسه تطبیقی این پادارایم ها و جهت گیری های آنها در حوزه های مختلف مدیریت دولت می تواند به درک بهتر آنها کمک کند. همچنین افزودن نقشه راه اصلاح نظام اداری و سیاست های کلی نظام اداری در ادامه قوانین اشاره شده قبلی می تواند به کاربردی تر شدن کتاب و انطباق بیشتر آن با پارادایم فعلی مدیریت نظام اداری ایران کمک کند.
حرمت اصغری عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز به طرح دیدگاه های خود درباره این اثر پرداخت و گفت مهم ترین نقطه قوت این اثر که در دیگر آثار مولف نیز به چشم می خورد روانی قلم نویسنده و قابل فهم بودن آن برای مخاطبین دانشگاهی و سازمانی در سطوح مختلف است. به هرحال مدیریت دولتی نوین یکی از نظریات بسیارمهم تاریخ مدیریت دولتی است که در اوایل دهه ۱۹۸۰ از دولت تاچر در انگلستان آغاز شد و کشورهای مختلفی آن را به کار بستند. در این اثر نگاه مولف به مدیریت دولتی نوین نگاه مثبتی است و بیشتر تجارب موفق کشورها در این خصوص ارائه شده اما به این دیدگاه انتقادات جدی نیز وارد شده است که لازم بود در این اثر به آنها نیز پرداخته شود و این درک بهتری به مدیران ما خواهد داد تا زمینه ها و امکان پذیری اجرا و پیاده سازی آن در نظام اداری ما را با دقت و واقع بینی بیشتری بررسی کنند.
بخش دوم این نشست نیز به معرفی و بررسی کتاب «اداره امور عمومی در اسلام» اثر مشترک محمد ذاکری، اسماعیل اسدی و حرمت اصغری اختصاص یافت. در ابتدای این بخش محمد ذاکری با اشاره به تغییر در سرفصل دروس دوره های ارشد و دکتری مدیریت از سال ۱۳۹۵ و اضافه شدن درسی با این عنوان به رشته مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی ارشد گفت تجربه چند دوره تدریس این درس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری مدیریت و مرور و تدریس تعدادی از منابع موجود ضرورت تدوین کتابی را آشکار نمود که هم پوشش دهنده سرفصل های رسمی این درس باشد و هم به برخی مسائل اساسی این حوزه با نگرشی جامع تر و از زوایایی مختلف پاسخ دهد. وی افزود پرسش های جدی از قبیل اینکه چه رابطه ای بین علم و دین برقرار است و اصولا پدیده ای به نام علم دینی می تواند وجود داشته باشد؟ آیا ترکیب اضافی مدیریت اسلامی یا مشابه آن به لحاظ نظری و کاربردی معنی دار است؟ و اگر هست از چه منظری باید به تئوری پردازی در مدیریت اسلامی اقدام کرد؟ الگوهای مدیریت و حکمرانی در صدر اسلام و دنیای معاصر چگونه قابل استخراج است و اندیشه ورزان سیاسی جهان اسلام چه مدل هایی برای اداره بهینه جامعه و حکومت ترسیم کرده اند؟ و در نهایت اینکه تجربه زیسته ما در دوران چهل ساله حیات نظام جمهوری اسلامی در ایران عملیاتی شدن و کارآمدی این رویکرد را تاچه حد آشکار ساخته است؟ در پاسخ به برخی از این پرسش ها دیدگاه های کاملا متفاوت و گاه متضادی وجود دارد که در این کتاب تلاش شده با کمترین قضاوت و جهت گیری دیدگاه های موافق و مخالف در کنار یکدیگر مطرح شده و بحث تطبیقی و استدلالی در ذهن خواننده یا در کلاس شکل بگیرد.
رضا نجف بیگی با تاکید بر کمبود آثار خوب در این حوزه و این عنوان درسی، این کتاب را اثری قابل اعتنا دانست و گفت در تدوین آن از منابع معتبر و مستندی استفاده شده و اصولا به باور من دین می تواند به انسان کمک کند به شرط اینکه باور درونی و اعتقاد جدی به منابع و پیام آوران و مبلغین این اندیشه وجود داشته باشد.
همچنین احمد روحانی مدرس دانشگاه و مولف کتب مدیریت به نقد و بررسی این اثر پرداخت و گفت به باور من چالش نظام اداری ما مدیریت نیست بلکه مدیران هستند آموزه های مدیریت مشکلی ندارد چراکه اگر مشکل داشت ما نمی بایستی این نظریه ها را تدریس می کردیم. از سوی دیگر اینکه برخی ادعا کرده اند برای اداره کشور و حل مشکلات آن باید از خارج مدیر وارد کرد علاوه بر آنکه توهین بزرگی به نظام آموزشی و استعدادهای اجرایی کشور است اشکال نظری وارد بر این ادعا آن است که آنان پس از ۱۲۰ سال حاکمیت لیبرالیسم و کاپیتالیسم دریافته اند که این مدل ها جوابگوی نیازشان نیست و به آموزه های اسلامی ما رجوع کرده اند آن وقت ما پیرو کاپیتالیسم شده ایم و از سر بی محتوایی و بی انگیزگی می خواهیم از آنجا مدیر وارد کنیم. انتظار من از نویسندگان این کتاب آن بود که تعریف خود را از مفاهیمی مانند دین و ارزش و مدیریت اسلامی ارائه دهند بیش از آنکه به منابع متعدد استناد کنند که بسیاری از همان منابع نیز تعاریفشان قانع کننده نبود. آنچه که ما از آن به عنوان مدیریت جهادی یاد می کنیم در واقع ابزاری برای تحقق مدیریت اسلامی است نه پارادایمی فراتر از آن و لذا باید محدوده این قبیل متغیرها به دقت تعریف شود تا نتوان از آن بهره برداری سیاسی و تبلیغاتی کرد. نکته دیگر آن است که نقل قول هایی که در برخی از صفحات از بزرگان دینی و حوزوی آمده کمی ثقیل است و باید بازنویسی و روان نویسی شود تا برای مخاطب جوان شما در دانشگاه قابلیت استفاده بیشتری داشته باشد.
در پایان این مراسم ضمن رونمایی از لوح یادبود این جلسه و به مناسبت روز معلم، از یک عمر تلاش علمی و اجرایی دکتر رضا نجف بیگی استاد پیشکسوت مدیریت ایران با اهدای لوح تقدیر و هدایایی تجلیل شد.
لازم به ذکر است کتاب «مدیریت دولتی نوین و مدیریت سازمان های دولتی ایران» در ۱۴۲ صفحه و با قیمت ۱۷هزارتومان توسط نشر کتاب مهربان و کتاب«اداره امور عمومی در اسلام- مدیریت و پیشرفت در پرتو شایستگی» در ۴۱۲ صفحه و با قیمت ۵۹ هزارتومان توسط نشر آذرین مهر به بازار کتاب عرضه شده اند.