رابطه سیاسی و اقتصادی ایران و چین در سال‌های اخیر رابطه‌ای ویژه و پیچیده بوده است. سیاست نگاه به شرق که در دولت‌های نهم و دهم در عرصه سیاست خارجی اتخاذ شد، پس از روابط نسبتا گرم دولت اصلاحات با کشورهای اروپایی و البته افزایش فشارهای ایشان در کنار آمریکا بر سر مسائل هسته‌ای و موارد مشابه دیگر، رنگ‌وبوی متفاوتی به روابط ایران و چین (و نیز روسیه) داد. آنچه بین ایران و چین در ظاهر ماجرا به نظر می‌رسید توافقی مبتنی‌بر حمایت سیاسی چین از ایران در مقابل فشارهای غرب و خرید نفت از ایران و در مقابل باز شدن کامل درهای بازار ایران روی کالاهای گوناگون چینی بود. در طرف اول این توافق البته چیزهای زیادی دیده نشد و در‌واقع چین هم حمایت ویژه و آشکاری از ایران در چالش‌های هسته‌ای به عمل نیاورد. در زمینه نفت هم برخی گزارش‌ها از فروش کالا به ایران در ازای نفت خریداری شده خبر می‌داد. برخی اخبار دیگر حکایت از بدحسابی چینی‌ها و عدم پرداخت بخش‌هایی از مطالبات نفتی ایران به بهانه‌های گوناگون داشت. اما طرف دوم این رابطه هر روز جدی‌تر و پرحجم‌تر از دیروز دنبال می‌شد؛ بازار ایران پر شد از کالاهای عمیقا بی‌کیفیت و درجه چندم چینی و اصناف مختلف تولیدی و نفتی از کاهش سهم بازار خود و تعطیلی پی در پی واحدهای صنفی بر اثر ورود اجناس بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت چینی گله داشتند و معتقد بودند که برخی آن را «استعمار نوین» خواندند و حتی حسن روحانی در سخنرانی‌های انتخاباتی‌اش از الگوی کنونی روابط ابراز نارضایتی کرد. گذشته از همه این موارد، چین کشوری بزرگ، پرجمعیت با سابقه تمدنی کهن و یکی از قدرت‌های بزرگ و برجسته سیاسی و اقتصادی دنیاست و رابطه چین به‌عنوان یک قدرت مهم آسیای شرقی و ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور آسیای غربی، نه‌تنها برای هر دوی این کشورها، بلکه دیگر کشورهای منطقه و جهان نیز حائز اهمیت است و به‌طور سنتی آمریکا تمایل زیادی به بهبود و گسترش این رابطه ندارد. اما ملاقات‌های متعدد روحانی و شی جین پینگ در فرصت‌های گذشته و اکنون سفر رئیس‌جمهوری چین به ایران در راس هیاتی بلندپایه بیانگر عزم جدی دو کشور برای برقراری رابطه راهبردی و همه‌جانبه در فضای پسابرجام است. امضای تفاهمنامه‌های متعدد در حوزه‌های گوناگون، اعلام آمادگی چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری در ایران و تغییر الگوی روابط تجاری پیشین، ارتقای سطح تجاری فیمابین، حمایت از عضویت کامل ایران در اجلاس شانگهای، توسعه روابط نفتی و پتروشیمی، توسعه همکاری‌های امنیتی و دفاعی با محوریت مبارزه با داعش و دیگر گروه‌های تکفیری و تندرو که مرزهای هر دو کشور را تهدید می‌کند و ظرفیت‌های غنی معدنی و ترانزیتی ایران از اهم فرصت‌هایی است که می‌تواند چشم‌انداز مثبتی در روابط آتی ایران و چین ایجاد کند. سفر اخیر شی جین پینگ به ایران و دیدار با مقامات عالی کشور و نیز اجرایی شدن برجام و تغییر در موفقیت ایران در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای می‌تواند زمینه‌های بهره‌گیری از این فرصت‌ها را تسهیل کند.