چرا نظام اداری ما نتوانسته خدماتش را آن طور که مطلوب و مورد انتظار است در زمان منطقی و با کیفیت مناسب ارایه دهد و در این مسیر چه مسائل و چالش هایی پیش روی نظام اداری ایران است. پاسخ به این پرسش های اساسی، بن مایه و مقصود تالیف کتاب «بررسی مسائل مدیریت دولتی و نظام اداری ایران» به قلم دکتر علاءالدین رفیع زاده است. رفیع زاده متولد ۱۳۵۴ در استان اردبیل و دانش آموخته دکترای مدیریت دولتی از واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی است و بیش از دو دهه است در سازمان اداری و استخدامی کشور به صورت تخصصی در حوزه نوسازی و تحول اداری فعالیت کرده و آخرین مسوولیت وی نیز معاون نوسازی اداری این سازمان بوده است. در نگاه اول آنچه این کتاب را از دیگر عناوین مشابه (که عموما با مبانی آکادمیک و توسط اساتید دانشگاه نگاشته شده) متمایز می کند، سوابق و تجارب نویسنده در مرکز اصلی راهبری نظام اداری است و چنانکه خود در مقدمه کتاب گفته «حاصل بیش از دو دهه تجربه مولف در سطوح مختلف نظام اداری از سطح کارشناسی تا سطح مدیر ارشد است.» (ص۱۲) کتاب در سه بخش و پنج فصل سامان یافته است. بخش نخست و فصل اول با عنوان «سخن پایه؛ چرایی دولت و جایگاه اداره امور عمومی» در پی واکاوی چرایی و علت وجودی دولت ها و نظریه حاکم است و تلاش می کند به این پرسش ها پاسخ دهد: «دولت ها برای چه تشکیل می شوند؟ نقش اصلی آنها در کنار سایر بازیگران اجرایی چیست؟ قلمرو فعالیت آنها تا کجاست؟ نظام ارزشی حاکم در دولت ها کدام است؟» (ص۱۴) نویسنده برای پاسخ به این پرسش ها سیر نظری و تاریخی خود را از دوره پیشایونانی با افلاطون و ارسطو و سقراط آغاز کرده و در عصر مدرن و سه سده اخیر به ماکیاولیست ها، مرکانتیلیست ها، جان لاک، وودرو ویلسون، کرملین روزولت، آدام اسمیت، ادموند بورک، هربرت سایمون، دوایت والدو، جان راولز و جورج فردریکسون می رساند. بخش دوم و فصل دوم به مرور پیشینه برنامه های تحول در نظام اداری ایران می پردازد. در این فصل مرور جامعی بر تکالیف مربوط به توسعه و بهبود نظام اداری در برنامه های توسعه پیش و پس از انقلاب و نیز محورهای برنامه های مستقل اصلاح نظام اداری در بیش از دو دهه اخیر شده است. از برنامه های راهبردی تحول نظام اداری (۱۳۷۹) تا برنامه جامع اصلاح نظام اداری- دوره دوم (۱۳۹۷). این مرور جامع اگرچه اطلاعات ذی قیمتی برای پژوهشگران و مجریان تحول اداری در نظام های دانشگاهی و اداری دارد اما پاسخ به دو پرسش در این فصل مغفول مانده است: نخست آنکه میزان اجرایی شدن یا موفقیت در اجرای هر یک از این برنامه های تحول یا اهداف مندرج در برنامه های توسعه چه بوده است؟ و پرسش دوم که نویسنده خود نیز ضمن طرح آن (ص ۸۵ و ۹۸) بخش سوم کتاب را برای پاسخ بدان اختصاص داده و آن این است که «به رغم طراحی و اجرای این همه برنامه متنوع و علمی چرا وضعیت همچنان نامطلوب است و مردم از نحوه ارایه خدمات دولتی ناراضی هستند؟» بخش سوم این کتاب حاوی سه فصل است. این بخش تلاش کرده به مسائل و چالش های پیش روی نظام اداری در اجرای برنامه های اصلاح و تحول نوسازی بپردازد و بدین منظور این مسائل را در سه سطح مطرح کرده است. سطح اول مسائل سطح کلان هستند که در حوزه کلیت نظام سیاسی و حاکمیتی شکل گرفته و جریان دارند. مسائلی از قبیل ابهام در رویکرد تحول اداری، بی قاعده بودن رابطه سیاست و اداره، وجود مراجع متعدد تصمیم گیری، عدم ثبات در برنامه ها و اولویت نداشتن تحول اداری از دید مقامات سیاسی. سطح دوم مسائل میانی است که عموما در حوزه نهاد متولی و راهبر تحول اداری کشور یعنی سازمان اداری و استخدامی کشور مطرح می شوند. برخی مسائل مهم این سطح عبارتند از: انباشت قوانین و مقررات متعدد، تغییر و تحولات ساختاری در سازمان های متولی، کم توجهی به نقش ستاد راهبری حول اداری و شورای راهبری توسعه دستگاه ها و کم توجهی به نتایج ارزیابی عملکرد برنامه های تحول. سطح سوم نیز سطح خرد است که دستگاه های اجرایی را به عنوان مجریان نهایی برنامه های تحول دربر می گیرد. در این سطح نیز مسائل مهمی همچون نقش بروکرات های سطح خیابان، نارسایی در انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای، کم توجهی به عقلانیت و نظرات کارشناسی، ضعف در پاسخ خواهی مردم از بروکرات ها و نهایتا مشکلات فرهنگ و اخلاق سازمانی بخش دولتی مورد توجه قرار گرفته است. این کتاب توانسته به رغم حجم مختصر بر برخی مسائل مهم نظام اداری انگشت بگذارد که برخی از آنها در آثار مشابه پیشین موردتوجه قرار نگرفته بود و این جامعیت و نواندیشی در عین اختصار مهم ترین نقطه قوت این کتاب است، ضمن آنکه برخی از این مسائل حاصل تجربه عملی نویسنده در حوزه راهبری تحول اداری است. در عین حال به نظر از همین نقطه، کتاب نتوانسته برخی انتظارات را به طور کامل برآورده کند. در واقع انتظار می رفت در برخی موارد با اشاره بیشتر به نمونه هایی از تجارب عینی و مواردی که در دستگاه های اجرایی با آن برخورد کرده بود برخی مسائل را موشکافی می کرد. نکته دیگر آن است که به نظر می رسد سطح چهارمی در تحلیل مسائل مدیریت دولتی ایران نیز هست که در این کتاب مورد توجه قرار نگرفته و آن سطح فرد است. در واقع مسائل مدیریت دولتی در سه سطح ساختاری از کلان به خرد دسته بندی شده اند اما ابعاد رفتاری که عموما در سطح فرد و گروه مطرحند و به نظر می رسد در تحول و اصلاح نظام اداری نیز نقش پررنگی دارند در این اثر مغفول مانده اند. مطالعه این کتاب به عنوان یک منبع درسی به اساتید و دانشجویان رشته مدیریت دولتی (خصوصا در درس بررسی مسائل مدیریت دولتی ایران و دروس مدیریت تحول) و نیز مدیران و متولیان حوزه تحول اداری در دستگاه های اجرایی کشور توصیه می شود.